kutubhona

с.а.в. тасвирни яратишга, мусаввирларни эса Яратувчига ўхшатяптилар. Ўхшатиш иллатлаш мазмунини ифодаламайди ва иллат бўлмайди. Чунки бир нарсани бошқа нарсага ўхшатиш унга ўхшатилган нарсани ўхшатилган нарсага иллат қилиб қўймайди. Аксинча унинг васфи бўлиши мумкин, холос. Нарсанинг васфи эса унинг иллати бўлмайди. Шунинг учун «тасвир, унда Аллоҳнинг яратишига ўхшатиш борлиги учун ҳаром», деб айтиш нотўғри. Чунки Аллоҳ Таоло инсон, ҳайвон ва қушларни яратганидек дарахт, тоғ, гулларни ҳам яратди. Шунинг учун агар инсон, ҳайвон ва қушларни тасвирлаш Аллоҳнинг яратишига ўхшатиш иллати борлиги учун ҳаром бўлди, деб айтиладиган бўлса бу иллат дарахт, тоғ, гуллар ва бошқа нарсаларда ҳам мавжуд. Уларни ҳам Аллоҳ яратган. Демак мана шу иллат борлиги учун уларнинг суратини чизиш ҳам ҳаром бўлиб қолади. Зеро иллат бор ва йўқликда иллатланган нарса билан бирга юради. Яъни иллат бор бўлса иллатланган нарса ҳам бор бўлади, йўқ бўлса у ҳам йўқ бўлади. Қолаверса дарахт ва жони йўқ барча нарса суратини чизиш жоизлиги ҳақида нусус келган. Шунга биноан инсон ва ҳайвон суратини чизиш бирон иллатга кўра эмас, балки бунинг ҳаромлиги ҳақида нусус келгани учун ҳаромдир. Дарахт, тоғ ва барча жонсиз нарсалар суратини чизиш – бунинг мубоҳлиги ҳақида нусус келгани учун – жоиздир.

Аллоҳ Таоло ҳаром қилган тасвир инсоннинг шахсан ўзи чизадиган расм, нақш ва бошқа нарсалардир. Аммо фотоаппаратлар ёрдамида тасвирга тушириш бунга кирмайди ва у ҳаром қилинган тасвирдан эмас. Аксинча у мубоҳдир. Чунки у аслида тасвир эмас, балки сояни воқедан фильмга кўчириш, холос. У мусаввир томонидан шахс суратини чизиш эмас. Чунки фотограф шахсни суратга олар экан аппарат ёрдамида шу шахс соясини акс эттиради, холос. Демак бу тасвир эмас, балки аппарат ёрдамида сояни кўчиришдир. Демак ҳадисларда келган наҳий сирасига кирмайди. Чунки ҳадисларда бундай дейилмоқда: «бу суратларни ясайдиган кимсалар», «бу тасвирларни мен чизаман», «ҳар бир мусаввир», «мусаввирларни...». Фотоаппарат билан бирон кишининг ёки ҳайвоннинг суратини олган киши эса бу суратни шахсан ўзи чизмайди, у мусаввир эмас. Аксинча у аппаратни ишга соляпти, холос. Сояни фильмга кўчираётган нарса фотоаппаратдир. Шунинг учун суратга олган киши мусаввир эмас ва мусаввир бўлиши ҳечам мумкин эмас. Шунинг учун бу